Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 52
varāhamahiṣanyaṅkurururohitavāraṇāḥ||50||
sṛmaraścamaraḥ khaḍgo gavayaśca mahāmṛgāḥ||51||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
varāhādayo daśa mahāmṛga sajñā| vāraṇo-hastī|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
mahāmṛgānāha-varāhamahiṣeti| mahānto mṛgāḥ-mahāmṛgāḥ| tatra varāhaḥ-śūkaraḥ| mahiṣaḥ-aśvaśatruḥ| nyaṅkuḥkuraṅgasadṛśo vikaṭabahuviṣāṇaḥ| ruruḥ-bahuviṣāṇaḥ śaradi śṛṅgatyāgī| rohito-lohitavarṇaḥ| vāraṇo-hastī| sṛmaro-vanaturagaḥ| camaro-vanyo gauḥ| khaṅgo-gaṇḍakaḥ| gavayaḥ-sāsrākakudarahito gosadṛśaḥ| cakāro'nuktasamuccayārthaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
jalacarānāha-haṃsasāraseti| ye'psu-jale caranti te apcarāḥ| tatra haṃso-mānasaukāḥ| sāraso-lakṣmaṇaḥ| kādambaḥ| bakaḥ-pāṇḍurapakṣaḥ prasiddhaḥ| kāraṇḍavaḥśuklo haṃsasadṛśaḥ| plavo-mahān prasevakagalaḥ| valākāvisakaṇṭhikā| utkrośaḥ-kurarasadṛśaḥ| cakrāhvaḥ-cakravākaḥ|5 madguḥ-jalakākaḥ| krauñcaḥ-kuṅ ādiśabdāccātakādayaḥ| uktaṃ ca saṅgrahe (sū.a. 7)-"kākatuṇḍaghanārāvamadgukrauñcāmbukuk mṛṇālakaṇṭhacakrāhvabalākāraktaśīrṣakāḥ|| utkrośaḥ puṇḍarīkākṣaśarārīmaṇituṇḍikāḥ| nandaśca mallikādyāśca pakṣiṇo jalacāriṇaḥ||" iti|10