Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 64
yathādravyaguṇo'riṣṭaḥ sarvamadyaguṇādhikaḥ||70||
grahaṇīpāṇḍukuṣṭhārśaḥśophaśoṣodarajvarān||71||
hanti gulmakṛmiplīhnaḥ kaṣāyakaṭuvātalaḥ||71||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
ariṣṭo yo yairdravyaiḥ siddhaḥ, sa tadguṇānanugacchati| sarvaiśca dīpanatvādibhirmadyaguṇairadhikaḥ| tantrāntare coktam-"madyākarādhikadravyaṃ madirādyātmakaṃ tvataḥ| yathādravyaguṇo'riṣṭaḥ sarvamadyaguṇādhikaḥ||" iti| grahaṇyādikāṃśca rogān hanti| tathā, kaṣāyakaṭuścāsau vātalaśca sa evam| lakṣaṇaṃ cāsya prāguktam (a. 3|22)|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
ariṣṭaguṇānāha-yathādravyaguṇa iti| auṣadhayuktairmadyākaraiḥ kṛtaṃ madyaṃ-āsavaḥ| sa eva kvathitauṣadhaiḥariṣṭaḥ| yathādravyaguṇaḥ-svauṣadhānurūpaguṇaḥ| auṣadhagarbhatvāt sarveṣu madyeṣvadhikaguṇaḥ| śoṣorājayakṣmā| kaṣāyakaṭuścāsau vātalaśca, kaṣāyakaṭuḥ san vātala ityarthaḥ| amlādirasastu vātaghnaḥ| yathoktaṃ suśrutena (sū.a.45/194)-"ariṣṭo dravyasaṃyogasaṃskārādadhiko guṇaiḥ| dīpanaḥ kaphavātaghnaḥ saraḥ pittāvirodhanaḥ||"iti|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
mārdvīkaguṇānāha-mārdvīkamiti| mārdvīkaṃdrākṣākṛtaṃ madyam| lekhanaṃ-līnamalotkhananam| alpapittānilakaraṃanyamadyāpekṣayā|