Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 29
takraṃ laghu kaṣāyāmlaṃ dīpanaṃ kaphavātajit||33||
śophodarārśograhaṇīdoṣamūtragrahārucīḥ||34||
plīhagulmaghṛtavyāpadgarapāṇḍvāmayān jayet||34||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
takraṃ laghu kaṣāyāmlaṃ dīpanaṃ kaphavātajicca bhavati| tathā, śophādīnekādaśa jayet| ghṛtasyātipānāt vyāpat-rogo ghṛtavyāpat| garaḥ-kṛtrimo viṣaviśeṣaḥ| suśrute coktam (sū.a.45|86)- "naiva takraṃ kṣate dadyānnoṣṇakāle na durbale| na mūrcchābhramadāheṣu na roge raktapaittike|| śītakāle'gnimāndye ca kaphottheṣvāmayeṣu ca| mārgāvarodhe duṣṭe ca vāyau takraṃ praśasyate||" iti| tathoktam (saṅgrahe sū. a. 7)- "takramāmaṃ kaphaṃ koṣṭhe hanti kaṇṭhe karoti tu| pīnasaśvāsakāsādau siddhamevopayojayet||" iti| "mandajātaṃ marutkopi rūkṣābhiṣyandi durjaram| atijātaṃ bhṛśāmlauṣṇyataikṣṇyātpittakaraṃ param|| doṣaghnamuddhṛtasnehaṃ sasnehamapi śophajit| (su. sū. a. 45|89)- 'vāte'mlaṃ saindhavopetaṃ, svādu pitte saśarkaram|| hitaṃ takraṃ kaphe sāmlaṃ vyoṣasauvarcalānvitam| takrāllaghutaro maṇḍo durjarā takrakūrcikā'||" iti|10