Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 12
tīkṣṇadhūmāñjanāghrāṇanāvanārkavilokanaiḥ||9||
pravartayatkṣutiṃ saktāṃ snehasvedau ca śīlayet||10||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
kṣutiṃ saktāṃ-apravartamānāṃ, tīkṣṇadhūmādibhiḥ pravartayet| tīkṣṇadhūmo-dhūmapānavidhau vakṣyate| tīkṣṇaṃ cāñjanaṃakṣirogeṣu| tīkṣṇāghrāṇāṃ-yannāsayā marīcādigrahaṇam| tīkṣṇaṃ nāvanaṃ-nasyavidhau vakṣyati| snehaśca svedaśca tau ca śīlayet-abhyaset| kṣutiṃ kṣutam| suśrute coktam (śā. a. 4/50 ṭīkāyām)- "prāṇodānau samau syātāṃ mūrdhni srotaḥpathe sthitau| nastaḥ pravartate śabdaḥ kṣutaṃ tacca vinirdiśet||"iti|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
kṣavathutedhajānāmauṣadhamāha-tīkṣṇadhūmeti| kṣutyavarodhajeṣvavaruddhāṃ kṣutiṃ tīkṣṇairdhūmādibhiḥ sūryavilokanena ca pravartayet| tathā snehasvedau ca śīlayet| saṅgrahe tu (sū. a. 5) "yojyaṃ vātaghnamannaṃ ca ghṛtaṃ cottarabhaktakam|" iti|5