Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 38
bahukalpaṃ bahuguṇaṃ sampannaṃ yogyamauṣadham||28||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
bahavaḥ kalpāḥ yasmin sambhavanti svarasakvāthacūrṇādyāstadbahukalpaṃvyādhīnāṃ nivāraṇakṣamaṃ na tu lavaṇavadekakalpam| taddhi sukhamupayujyate| nānāśaktayo hi sattvāḥ| bahavo guṇā yasya gurumandādayastadbahuguṇam, athavā yadanekarogavināśanasamartham| sampannaṃ-sampattiyuktaṃ, na vipannam, praśastabhūmideśajātādiguṇayuktam| tathā ca granthaḥ (hṛdaye ka.a.1/1)- "dhanve sādhāraṇe deśe same sanmṛttike śucau| śmaśānacaityāyatanaśvabhravalmīkavarjite|"iti| athavā pākasaṃskārādiyuktam| yogyaṃ-dātuṃ yadyatrārhati tacca tatra yogyam| vyādhideśakāladoṣadūṣyadehavayobalādīn jñātvā, yujyate dīyata iti tadyogyaṃ, rogasya rogiṇaśca|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
dravyaguṇānāha-bahukalpamiti| bahavaḥ kalpāḥ svarasādayo yasya tadbahukalpam| bahavo guṇāḥ gurumandādayo yasya tadbahuguṇam| rasādisampattyā yadyuktaṃ tatsampannam| deśakālādyucitaṃ yogyam| auṣadhamatra dravyaṃ, cikitsitarūpasyauṣadhasyāṅgatvāyogāt|5
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
paricārakaguṇānāha-anurakta iti| anuraktaḥsnehalaḥ| śucidakṣau vaidyavat| buddhimān-prājñaḥ|