Apastamba Sulba-sutra [sanskrit]
29,967 words
The Sanskrit edition of the Apastamba Sulba-sutra with the commentaries of Kapardin, Karavinda and Sundararaja. The Sulbasutras are considered Vedic appendices and deals with the ancient Indian science of Mathematics and Geometry, by instructing the construction of fire-altars, among others. Original titles: Āpastambaśulbasūtra (आपस्तम्बशुल्बसूत्र), Kapardin (कपर्दिन्), Karavinda (करविन्द), Sundararāja (सुन्दरराज)
Sutra 15.10
śirasy ardhapuruṣeṇa caturaśraṃ kṛtvā pūrvasyāḥ karaṇyā ardhāt tāvati dakṣiṇayor nipātayet || ĀpŚus_15.10 ||
tau caturaśrau yau pārśvasthau / tāvakṣṇayā karṇena ālikhet; yathāpyaye ātmapucchasandhau ardhapuruṣamātraṃ kṛtaṃ pūrvasya bhavati / prācyamiva dakṣiṇaṃ prācyamivottaram / evaṃ kṛte'pyayer'dhapuruṣamātraṃ bhavati / śiraḥsthāner'dhaṣuruṣapramāṇena caturaśraṃ kṛtvā pūrvasyāḥ karaṇyā ardhādārabya tāvatyevārdhe madhye nipātayet -- ālikhet / tisraḥ pariśiṣyanta ityuparitane vakṣyati / atrāpi tisraḥ śirasītyuktam /
apareṇa yūpāvaṭadeśaṃ saṃcaramavaśiṣyetyādi vimāya pakṣāpyayeṣu śaṅkuṃ nihatya dakṣiṇottarayā rajjvā navāratnīn prādeśamaṅgulaṃ caturbhāgonāṃ cāyāmaṃ kṛtvā pakṣāgreṣu śaṅkuṃ nihanyāt / evamekādaśabhiraṅgulībhiḥ prādeśena ca puruṣo hīyate / tatrārdhāṣṭamābhiraṅgulībhirekā caturbhāgīyā bhavati / tadardhenārdhadvipuruṣāyāmāṃ rajjumubhayataḥ pāśāṃ kṛtvā madhye lakṣaṇaṃ kṛtvā pakṣasyāparakoṭiśaṅkvoḥ pratimucya lakṣaṇena prācīmapasārya śaṅkuṃ nihanyāt /
evaṃ tasyaiva pūrvayoḥ koṭyoḥ pratimucya lakṣaṇena pratīcīmapasārya tatra śaṅkuḥ /
evaṃ kṛte paścimapārśvamānyāḥ purastāt pakṣmadhye caturviṃśatyaṅgule sārdhasaptatile lakṣaṇaṃ nipatati purataśvaivaṃ /
sa nirṇāmaḥ -- nirṇamanaṃ pakṣasya /
ardhadaśamā ityādi sa nirṇāma ityantenottaramapi pakṣaṃ kuryāt //
ātmānaṃ prāktvena dvipuruṣāyāmamudaktvenādhyardhapuruṣamanupṛṣṭhayaṃ minuyāt //
pucche puruṣāyāmāni tadardhavistārāṇi pratyagāyatāni trīṇi caturaśrāṇi dakṣiṇottarāṇi vihṛtya dakṣiṇaṃ caturaśraṃ dakṣiṇāparakoṭiṃ pratyakṣṇayālikhet /
evamuttarāparakoṭiṃ prati /
evaṃ kṛte pucchamūler'dhapuruṣavistāramagre'dhyardhapuruṣavistāraṃ puruṣamātrāyāmaṃ caturaśraṃ bhavati //
ātmanaḥ pūrvakaraṇīmadhye pucchavadardhāyāmavistāraṃ caturaśraṃ kṛtvā tatpūrvakaraṇīmadhyād dakṣiṇottarakaraṇyormadhye rekhāṃ nipātayeta -- rekhayorbahistyajet //
vyāsaḥ puruṣamātra eva / atha tasya nirṇāmaḥ --
koṭayoragrāpyayayorevaṃ purastātpūrvayoḥ koṭayorantau niyamya yatpaścādapacchidyate tatpurastādāgacchati /
etena -- khyātaḥ ātmā -- vyāsaḥ