Apastamba Grihya-sutra [sanskrit]
41,347 words | ISBN-10: 8186937838 | ISBN-13: 9788186937839
The Sanskrit edition of the Apastamba Grihya-sutra with the commentaries of Haradatta (called the Anakula-vritti) and Sudarshana (called the Grihyatatparyadarshana-vyakhya). The Apastamba Grihyasutra is a short treatise on Vedic rituals which, together with the Hiranyakeshin-grihya-sutra, belongs to the Taittiriya School of the Black Yajur-Veda. Original titles: Āpastambagṛhyasūtra (आपस्तम्बगृह्यसूत्र), Haradatta Anākulāvṛtti (हरदत्त अनाकुलावृत्ति), Sudarśana Gṛhyatātparyadarśanavyākhyā (सुदर्शन गृह्यतात्पर्यदर्शनव्याख्या)
Sutra 18.12
uttarairupasthāyāpaḥ pariṣicyāpratīkṣastūṣṇīmetyā paśveta padetyetābhyāmudakumbhena triḥ pradakṣiṇamantarato'gāraṃ niveśanaṃ vā pariṣicya brāhmaṇān bhojayet // ĀpGs_18.12 //
(pa.7.,khaṃ.18-12)
uttarairmantraiḥ"takṣaka veśāleye"tyādibhiḥ
aṣṭādaśabhiḥ /
tebhya imaṃ balimahārṣamiti pūrvasyā evottarasya pādasya sannāmaḥ na mantrāntaram /
vakṣyati ṭa'balimantrasya sannāmaḥ'iti /
evamupasthāya apaḥ pariṣiñcati sarvatassiñcati /
nyuptasya baleḥ prakṛtatvāt /
tato'pratīkṣaḥ pṛṣṭataḥ apratīkṣamāṇastūṣṇīṃ vāgyataḥ pratyeti /
pratyetya'apaśveta padā'ityetābhyāṃ ṛgbhyāṃ udakuṃbhena u ntarato'gāraṃ niveśanaṃ vāpariṣicya brahmaṇān yugamān bhojayet sthālīpākaśṣādibhiḥ //12//
iti śrīharadattaviracitāyāṃ gṛhyavṛttāvanākulāyāmaṣṭādaśaḥ khaṇḍaḥ //17//
________________________
tatra ca'ojasvinī nāmāsi'; ityādiṣu caturṣu paryāyeṣu daśabhyaḥ padebhya ūrdhva'rakṣitā yaścādhipatiḥ'ityāderanuṣaṅgaḥ /
tathā'hetayo nāma stha'ityādiṣvapi pañcasvekādaśabhya urdhva'vātanāmaṃ tebhyo vo namaḥ'iti ādeḥ /
yattumadhye-tebhya imaṃbalimahārṣamiti tatpūrvasyā eva baliharaṇārthāyā ṛcaḥ
uttarabhāgasyotsarjanārthaḥ sannāmaḥ /
vakṣyati hi tatra'ahārṣamiti balimantrasya sannāmaḥ'(āpa.gṛ.19-4)iti /
atha nyaptaṃ balimadbhiḥ pariṣicya tamapratīkṣamāṇaḥ tūṣṇīṃ vāgyato gṛhānpratyetya'apa śveta padā'ityetābhyāmityādi yathāsūtraṃ karoti /
tatrāti brāhmaṇabhojanavacanaṃ kramārtham /
upanayanavadbhuktavadbhirāśīrvacanam //12//
iti śrīsudarśanācāryaviracite gṛhyatātparyadarśane aṣṭādaśaḥ khaṇḍaḥ //
ekonaviṃśaḥ khaṇḍaḥ /
8 kumārāṇāṃ baliśiṣṭadhānāprāśanam /
(pa.7.,khaṃ.18-12)
Haradatta’s Anākulā-vṛtti (sūtra 18.12)
evamevaitaṃ baliṃ saptabhirdravyairdatvā tatastāṃ balidevatāmupatiṣṭhate /uttarairmantraiḥ"takṣaka veśāleye"tyādibhiḥ
aṣṭādaśabhiḥ /
tebhya imaṃ balimahārṣamiti pūrvasyā evottarasya pādasya sannāmaḥ na mantrāntaram /
vakṣyati ṭa'balimantrasya sannāmaḥ'iti /
evamupasthāya apaḥ pariṣiñcati sarvatassiñcati /
nyuptasya baleḥ prakṛtatvāt /
tato'pratīkṣaḥ pṛṣṭataḥ apratīkṣamāṇastūṣṇīṃ vāgyataḥ pratyeti /
pratyetya'apaśveta padā'ityetābhyāṃ ṛgbhyāṃ udakuṃbhena u ntarato'gāraṃ niveśanaṃ vāpariṣicya brahmaṇān yugamān bhojayet sthālīpākaśṣādibhiḥ //12//
iti śrīharadattaviracitāyāṃ gṛhyavṛttāvanākulāyāmaṣṭādaśaḥ khaṇḍaḥ //17//
________________________
Sudarśana’s Gṛhyatātparyadarśana-vyākhyā (sūtra 18.12)
atha uttarairmantraiḥ'takṣaka veśāleya'ityādibiraṣṭādaśabhiḥ māntravarṇikīṃ balidevatāmupatiṣṭhate /tatra ca'ojasvinī nāmāsi'; ityādiṣu caturṣu paryāyeṣu daśabhyaḥ padebhya ūrdhva'rakṣitā yaścādhipatiḥ'ityāderanuṣaṅgaḥ /
tathā'hetayo nāma stha'ityādiṣvapi pañcasvekādaśabhya urdhva'vātanāmaṃ tebhyo vo namaḥ'iti ādeḥ /
yattumadhye-tebhya imaṃbalimahārṣamiti tatpūrvasyā eva baliharaṇārthāyā ṛcaḥ
uttarabhāgasyotsarjanārthaḥ sannāmaḥ /
vakṣyati hi tatra'ahārṣamiti balimantrasya sannāmaḥ'(āpa.gṛ.19-4)iti /
atha nyaptaṃ balimadbhiḥ pariṣicya tamapratīkṣamāṇaḥ tūṣṇīṃ vāgyato gṛhānpratyetya'apa śveta padā'ityetābhyāmityādi yathāsūtraṃ karoti /
tatrāti brāhmaṇabhojanavacanaṃ kramārtham /
upanayanavadbhuktavadbhirāśīrvacanam //12//
iti śrīsudarśanācāryaviracite gṛhyatātparyadarśane aṣṭādaśaḥ khaṇḍaḥ //
ekonaviṃśaḥ khaṇḍaḥ /
8 kumārāṇāṃ baliśiṣṭadhānāprāśanam /