Samskara, Saṃskāra: 38 definitions

Introduction:

Samskara means something in Buddhism, Pali, Hinduism, Sanskrit, Marathi, Hindi. If you want to know the exact meaning, history, etymology or English translation of this term then check out the descriptions on this page. Add your comment or reference to a book if you want to contribute to this summary article.

Samskara has 38 English definitions available.

Alternative spellings of this word include Sanskar.

Images (photo gallery)

Languages of India and abroad

Sanskrit dictionary

[Deutsch Wörterbuch]

Source: Cologne Digital Sanskrit Dictionaries: Böhtlingk and Roth Grosses Petersburger Wörterbuch

Saṃskāra (संस्कार):—(wie eben) m.

1) Zubereitung, Zurüstung, Bearbeitung, Zurichtung, ein kunstgerechtes, einem best. Zwecke entsprechendes Verfahren mit Etwas; Reinigung, Schmückung, Verzierung; = guṇāntarādhāna [CARAKA 3, 1.] = pratiyatna [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha 3, 616.] [Medinīkoṣa r. 234.] [Halāyudha 5, 57.] āhuti [Śāṅkhāyana’s Gṛhyasūtrāṇi 1, 1.] ājya [8.] [Kauśika’s Sūtra zum Atuarvaveda 7.] [Aśvalāyana’s Śrautasūtrāni 4, 1, 20. 5, 6, 25] (tva). [Kātyāyana’s Śrautasūtrāṇi 1, 7, 21.] dravya [8, 21.] gārhapatye [34. 6, 1, 21. 12, 1, 11.] durga [Mahābhārata 2, 615.] [KĀM. NĪTIS. 13, 31.] mārga [Rāmāyaṇa 2, 80 (87 Gorresio).] in der Unterschr. rathyā [Raghuvaṃśa 15, 38.] anna [Mahābhārata 3, 2636.] sūdāṃsaṃskārakuśalān [Rāmāyaṇa 7, 65, 22.] dravyāṇām [Madhusūdanasarasvatī’s Prasthānabheda] in [Weber’s Indische Studien 1, 14, 26.] dravyasaṃyoga [Suśruta 1, 190, 20. 236, 13.] paśuṃ mantrasaṃskārasaṃskṛtam [Rāmāyaṇa Gorresio 2, 83, 36.] svarṇādi [Oxforder Handschriften 321,b, No. 762.] kuṇḍānām 105, a, [32. fgg.] mantrāṇām 98, b, [13. fgg.] [SARVADARŚANAS. 170, 7. fgg.] rasa (Quecksilber) [99, 21. fgg.] [Oxforder Handschriften 320], b, [5. fgg.] maṇiḥ prayuktasaṃskāraḥ so v. a. Schliff [Raghuvaṃśa 3, 18.] [Śākuntala 133.] yairbhukte pātraṃ saṃskāreṇāpi na śudhyati te niravasitāḥ Reinigung [Scholiast] zu [Pāṇini’s acht Bücher 2, 4, 10.] kalaśe kṛtasaṃskāre [Suśruta 1, 163, 8. 2, 75, 6.] avaskarasya [Spr. (II) 3832.] gandhamālyādyaiḥ [Amarakoṣa 2, 6, 3, 36.] [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 637.] śarīra [Yājñavalkya’s Gesetzbuch 1, 84.] snānādigātra [KĀM. NĪTIS. 14, 47.] nātyādṛtagātrasaṃskārā [Daśakumāracarita 63, 12. fg.] aṅgasaṃskārakarma (saṃskāraṃ ed. Bomb.) kurvāṇā [Pañcatantra 185, 25.] caraṇa [Mālavikāgnimitra 33, 12.] asaṃskārapāṭaloṣṭhapuṭaṃ mukham [Śākuntala 182.] keśa [Meghadūta 33.] svabhāvasundaraṃ vastu na saṃskāramapekṣate [Spr. 3331.] nave bhājane lagnaḥ saṃskāraḥ [(II) 5301.] haya Pflege u.s.w. [Mahābhārata 7, 3799.] taroḥ (Gegens. upaghāta) [Varāhamihira’s Bṛhajjātaka S. 48, 1.] saṃskārābhinayau so v. a. Anzug [Harivaṃśa 8676.] Herstellung, richtige Bildung eines Wortes, eine mit diesem vorgenommene richtige Operation [Yāska’s Nirukta 1, 12. 13. 4, 1. 5, 2.] [Weber’s Indische Studien 4, 98. 177. 10, 405 fg.] [SARVADARŚANAS. 137, 15.] eine astronomisch-mathematische Correction [GOLĀDHY.] [DṚKK. 10.] [Journ. of the Am. Or. S. 6, 454.] —

2) Bildung, gute Erziehung: sūtāḥ paramasaṃskārāḥ [Rāmāyaṇa 2, 65, 2.] saṃpanna [Rāmāyaṇa 5, 90, 22.] nisargasaṃskāravinīta [Raghuvaṃśa 3, 35.] ātmasaṃskārasaṃpanno rājā [KĀM. NĪTIS. 4, 4.] —

3) Fehlerfreiheit, Richtigkeit, Correctheit: pareṣāṃ guṇasaṃskāraṃ mama cānarthabuddhitām [Rāmāyaṇa 5, 85, 5.] insbes. der Aussprache und Ausdrucksweise: saṃskāreṇa yathā hīnāṃ vācamarthāntaraṃ gatām [Rāmāyaṇa 5, 18, 19.] śabdasaṃskārasaṃyukta (dvija) [Mahābhārata 1, 2884.] svaravyañjanasaṃskārā bhāratī [14, 1192.] vāṇī bhūṣaṇā [13, 2321.] saṃskāropagatā saṃhitā [1, 19.] vacaḥ saṃskārālaṃkṛtam [Rāmāyaṇa 7, 4, 8.] vāṇī paramasaṃskārā [Harivaṃśa 14098.] kṛtasaṃskārā bhāratī [Raghuvaṃśa 10, 37.] pūtena sukhagrāhyanibandhanena [Kumārasaṃbhava 7, 90.] vadatyabhisaṃpannamārṣeṇa saṃskāreṇa [UTTARAR. 101, 10. fg. (135, 6).] —

4) eine Begehung häuslicher und religiöser Art, die an jedem Mitgliede der drei oberen Kasten zu vollziehen ist oder die es selbst zu beobachten hat, wodurch es gleichsam zugerichtet und rein wird; Weihe, Vollziehung eines Sacraments, Sacrament [Amarakoṣa 2, 7, 40.] [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 842.] [PRAYOGARATNA] in der Einleitung zählt vierzig auf vom Garbhādhāna und Puṃsavana an, darunter die Hauptopfer, dazu acht innere Eigenschaften wie dayā, kṣānti u.s.w. [Oxforder Handschriften 30], b, [1. fgg.] [Weber’s Verzeichniss No. 1031.] sechzehn des Gṛhastha [morgenländischen Gesellschaft 2, 341, 3.] — [Pāraskara’s Gṛhyasūtrāṇi 2, 5.] [GṚHYAS. 1, 36.] [Manu’s Gesetzbuch 1, 111.] vaidikaiḥ karmabhirniṣekādirdvijanmanām . kāryaḥ śarīrasaṃskāraḥ pāvanaḥ pretya ceha ca .. [2, 26. 66.] vaivāhiko vidhiḥ strīṇāṃ saṃskāro vaidikaḥ smṛtaḥ 67. pāṇigrahaṇa [3, 43.] mantrasaṃskārakṛtpatiḥ [5, 153.] brāhmaṃ prāptena saṃskāraṃ kṣatriyeṇa [7, 2.] kṛta adj. [9, 326.] [Raghuvaṃśa 10, 79.] — [Manu’s Gesetzbuch 10, 3. 69. 126. 11, 146.] jātakarmādi [Mahābhārata 1, 2990.] (śūdrāḥ) nārhanti saṃskāram (so die neuere Ausg., satkāram ed. Calc.) [Harivaṃśa 11822.] [Patañjali] in [MAHĀBH.] bei [BALLANT. 36.] [Śākuntala 112, 3.] [Varāhamihira’s Bṛhajjātaka S. 98, 16.] [Oxforder Handschriften 85], a, [15. 276], b, [7. fgg. 277], a, [No. 654. 291], b, [No. 707. 332], b, [10. 335, No. 787. fg.] saṃskāraṃ putrapatnīmalambhayat [Mārkāṇḍeyapurāṇa 22, 46.] [Bhāgavatapurāṇa 5, 9, 4. 7, 11, 13. 14, 26. 15, 52.] hīna = vrātya [Amarakoṣa 2, 7, 53.] [Halāyudha 2, 249.] varjita [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 854.] bei den Jaina [Colebrooke 2, 192.] so v. a. mṛta ( [Amarakoṣa 3, 4, 18, 121]) das an einem Todten vollzogene Sacrament d. i. Verbrennung der Leiche [Rāmāyaṇa Gorresio 2, 81, 3.] jaṭāyu [3, 73] in der Unterschr. [6, 8, 26. 96] in der Unterschr. [Pañcatantra ed. orn. 4, 22.] [Vetālapañcaviṃśati] in [Lassen’s Anthologie (III) 13, 22.] —

5) Eindruck, eine durch Vorangegangenes (auch durch Werke in einer früheren Geburt), aber im Augenblick nicht mehr Wirkendes bedingte Stimmung —, Anlage des Geistes; Nachwirkung (im Geiste oder in einem Körper); = anubhava (nubhave st. tu bhave in [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] zu lesen) und mānasakarman [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] [Medinīkoṣa] = vāsanā [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 1373.] [Halāyudha 4, 95.] = guṇabheda [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] [KAṆ. 4, 1, 7. 5, 1, 17. fg. 9, 2, 6.] [Nīlakaṇṭha 16.] śāstrakṛta [17. 31.] [Yogasūtra 1, 18. 50. 2, 15.] [SĀṂKHYAK. 67.] [Kapila 2, 42. 3, 43. 5, 120.] [TARKAS. 3. 19.] [Oxforder Handschriften 229], a, [7 v. u. 230], a, [?26. fgg. SARVADARŚANAS. 40, 11. 107, 13. 108, 4. fgg. 164, 6. 168, 16. 179, 18. Vedānta lecture No. 149. KUSUM. 11, 4.] zerfällt in drei Formen: vega Impuls, sthitisthāpaka Elasticität und bhāvanā reproductive Einbildungskraft [TARKAS. 54.] [Bhāṣāpariccheda 29. 156.] ist nicht beim paramātman [ĀTMOP.] in [Weber’s Indische Studien 2, 57.] (rāmasya, viṣṇoḥ) saṃskārāstvabhavanvedāḥ [Rāmāyaṇa ed. Bomb. 6, 119, 25.] prayatnajñānasaṃskārā ātmaliṅgamudāhṛtam [KĀM. NĪTIS. 1, 29.] [Raghuvaṃśa 1, 20.] [MĀLATĪM. 126, 9.] [Kathāsaritsāgara 7, 19. 23, 51.] [Mārkāṇḍeyapurāṇa 24, 19.] [Rājataraṅgiṇī 1, 328.] janmāntarakṛta [] zu [Bṛhadāranyakopaniṣad] [?S. 133. Hitopadeśa 112, 5.] aho sthirasaṃskāratā vyavahārārthinaḥ [Mṛcchakaṭikā 139, 14.] —

6) bei den Buddhisten Stimmung des Innern, ein momentaner Affect des Geistes, einer der fünf skandha [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 233,] [Scholiast] [BURNOUF,] [?Intr. 84. 488. 503. fgg. 511. SARVADARŚANAS. 20, 11. 23, 22.] vedanāskandhanibandhanā rāgadveṣādayaḥ kleśā upakleśāśca madamānādayo dharmādharmau ca saṃskāraskandhaḥ [?20, 16. fg. WASSILYEW 224 u.s.w. Hiouen-Thsang 1, 385.] saṃskriyante kṣaṇikāḥ sarvasaṃskārāḥ [Prabodhacandrodaja 49, 10.] [Spr. (II) 2005. 6727.] [Saddharmapuṇḍarīka, 26, 6.] — Vgl. agni, aṅga, duḥ, pātra, punaḥ (auch [Manu’s Gesetzbuch 9, 176.] [Yājñavalkya’s Gesetzbuch 3, 255]), bhū, mantra, vahni .

context information

Sanskrit, also spelled संस्कृतम् (saṃskṛtam), is an ancient language of India commonly seen as the grandmother of the Indo-European language family (even English!). Closely allied with Prakrit and Pali, Sanskrit is more exhaustive in both grammar and terms and has the most extensive collection of literature in the world, greatly surpassing its sister-languages Greek and Latin.

Discover the meaning of samskara in the context of Sanskrit from relevant books on Exotic India

See also (Relevant definitions)

Relevant text

Related products

Like what you read? Consider supporting this website: