Pranaya, Praṇaya: 16 definitions

Introduction:

Pranaya means something in Hinduism, Sanskrit, Jainism, Prakrit, the history of ancient India, Marathi, Hindi. If you want to know the exact meaning, history, etymology or English translation of this term then check out the descriptions on this page. Add your comment or reference to a book if you want to contribute to this summary article.

Pranaya has 15 English definitions available.

Alternative spellings of this word include Pranay.

Languages of India and abroad

Sanskrit dictionary

[Deutsch Wörterbuch]

Source: Cologne Digital Sanskrit Dictionaries: Böhtlingk and Roth Grosses Petersburger Wörterbuch

Praṇaya (प्रणय):—(von 1. mit pra) m.

1) nom. ag. Führer [Pāṇini’s acht Bücher 3, 1, 142,] [Scholiast] jyotiṣām [Yāska’s Nirukta 2, 14.] —

2) nom. act. [Pāṇini’s acht Bücher 3, 3, 24,] [Scholiast] a) Führung, Leitung: rājyapraṇayakovida (amātya) [Mahābhārata 12, 3934.] — b) ein vertrauliches Verhältniss, Vertraulichkeit, Familiarität, Zutraulichkeit, die vertrauliche Annäherung Liebender: tasmātsatsu viśeṣeṇa sarvaḥ praṇayamicchati [Spr. 325] [?(Mahābhārata).] viśrabdhaṃ kuru praṇayam [Nalopākhyāna 4, 2.] tathā śīlasamācāre rājanmā praṇayaṃ kṛthāḥ [Mahābhārata 5, 2688.] āmaraṇāntāḥ praṇayāḥ (mahātmanām) [Spr. 364.] ādau na vāpraṇayināṃ praṇayo vidheyaḥ [346.] maitrī cāpraṇayāt (vinaśyati) [1260.] nārhasi tvaṃ saṃbandhino me praṇayaṃ vihantum [Raghuvaṃśa 2, 58.] yaduktam ajānatā mahimānaṃ tavemaṃ mayā pramādātpraṇayena vāpi [Bhagavadgītā 11, 41.] praṇayādupakārādvā yo viśvasiti śatruṣu [Spr. 1837.] rāmāyāveditaṃ sarvaṃ praṇayāt so v. a. gerade heraus [Rāmāyaṇa 1, 1, 60 (52, 1] liest die Bomb. Ausg. vinayāt st. praṇayāt). [6, 66, 17. 18.] yāmītyāha divaṃ brahmanpraṇayāt [BRAHMAP.] in [Lassen’s Anthologie 56, 6.] kupitā [Meghadūta 103.] [Pañcatantra 142, 23. 43, 15.] ahamapi praṇayenedaṃ pravahaṇamārūḍhaḥ so v. a. ohne Umstände [Mṛcchakaṭikā 109, 22.] alaṃkṛto smi svayaṃgrāhapraṇayena bhavatā 24. tvayāsau praṇayaḥ kṛtaḥ du hast Vertrauen gezeigt so v. a. du hast gerade heraus gesprochen [174, 16.] eṣa te praṇayo vipra śirasā dhāryate mayā [19, 3.] tasya ca praṇayakalahena jāyā kupitā durch sein rücksichtsloses Streiten [Pañcatantra 223, 5.] yadi vāṃ praṇayo mayi wenn ihr Vertrauen zu mir habt [Mārkāṇḍeyapurāṇa 23, 81.] karasthadarbhapraṇayāpahāriṣu (hariṇeṣu) vertrauensvoll, ohne Scheu, ohne Umstände [Kumārasaṃbhava 5, 35.] pralobhyavastupraṇayaprasārita (kara) [Śākuntala 175.] praṇayāparādha ein Vergehen gegen das vertrauliche Verhältniss zwischen Liebenden [Spr. 3249.] sādhāraṇo yaṃ praṇayaḥ die vertrauliche Annäherung (Liebeserklärung) ist gegenseitig [Śākuntala 38, 15.] sakṛtkṛtapraṇayo yaṃ janaḥ [59, 13.] mayi vṛttaṃ rahaḥpraṇayamapratipadyamāne [119.] munisutā eine der Tochter des Einsiedlers gemachte Liebeserklärung [135. ad 62.] [Raghuvaṃśa 6, 12.] datto syāḥ praṇayastvayaiva [Spr. 1098.] tava cirātprabhṛti praṇayonmukhe [2875. 1836.] [Sāhityadarpana 107.] strīṇāmādyaṃ praṇayavacanaṃ vibhramo hi priyeṣu [Meghadūta 29.] sapraṇaya (vākya, vacas) offen, gerade heraus gesprochen [Mahābhārata 3, 15793.] vyājasapraṇayairvākyairjananyā ko na vañcyate [Kathāsaritsāgara 29, 82. 11.] ohne sa adj.: sā tadā praṇayaṃ vākyaṃ bhagavantamathāvravīt [Mahābhārata 3, 8584.] sapraṇayam adv. offen, gerade heraus (sprechen) [Kathāsaritsāgara 46, 191.] [Dhūrtasamāgama 73, 3.] praṇayopetam dass. [Mārkāṇḍeyapurāṇa 23, 79.] praṇayapeśalam [Geschichte des Vidūṣaka 289.] — c) das Verlangen, Begehren: yadi tāvatkṛtāntena praṇayo rtheṣu me kṛtaḥ [Mṛcchakaṭikā 53, 8.] saudhotsaṅgapraṇayavimukho mā sma bhūrujjayinyāḥ [Meghadūta 28.] [Rājataraṅgiṇī 3, 525.] mā bhūtte praṇayo nyathā wohl so v. a. verlange nicht nach Anderm, gieb dich damit zufrieden [Mahābhārata 13, 224.] — Nach den Lexicographen bedeutet das Wort viśrambha [Amarakoṣa 3, 4, 22, 138. 24, 153.] [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha 3, 491. fg.] [Medinīkoṣa y. 88.] preman [Amarakoṣa 3, 4, 24, 153.] [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] [Medinīkoṣa] yācñā [Amarakoṣa] [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 388.] [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] [Medinīkoṣa] praśraya [Amarakoṣa 3, 3, 25.] abhimāna [3, 4, 18, 113.] prasāda [Halāyudha 5, 88.] prasara [5, 24.] prasava [Medinīkoṣa] nirvāṇa [Medinīkoṣa]

--- OR ---

Praṇaya (प्रणय):—

2) b) kalaha [Oxforder Handschriften 215,b,31.] praṇayena in wohlgemeinter Absicht [Spr. 4343.] [Sp. 935, Z. 9. fg.] vgl. sādhāraṇo yamubhayoḥ praṇayaḥ [Vikramorvaśī 34. Z. 15] sapraṇayaṃ vākyam auch [Mahābhārata 5, 7322. Z. 17], die ed. Bomb. liest [3, 8584] tadā sapraṇayaṃ st. sā tadā praṇayaṃ .

Source: Cologne Digital Sanskrit Dictionaries: Sanskrit-Wörterbuch in kürzerer Fassung

Praṇaya (प्रणय):—m.

1) Führer.

2) Führung , Leitung.

3) das an den Tag Legen , Zeigen [Mālatīmādhava .ed.Bomb.284,3.] —

4) Zuneigung , Vertrauen ([Viṣṇupurāṇa 4,2,22]) — zu (Loc.) ein vertrauliches Verhältniss , Vertraulichkeit , Familiarität , das in ein näheres Verhältniss treten mit (im Comp. vorangehend [Vikramāṅkadevacarita 9,55]). Zutraulichkeit , die vertrauliche Annäherung Liebender. praṇayāt , praṇayena , praṇaya und praṇayopetam im Vertrauen , ohne Umstände , Begehren , — nach (Loc.) mā bhūtte praṇayo nyathā verlange nicht nach Anderem , gieb dich damit zufrieden. — Nach den Lexicographen = praman , viśrambha , yāñcā , praśraya , abhimāna , prasāda , prasara , prasava und nirvāṇa. Scheinbar Adj. [Mahābhārata ,.3,8584.] ; zu lesen mit der ed , Bomb. tadā sapraṇayaṃ vākyam st. sa tadā praṇayaṃ vākyam.

context information

Sanskrit, also spelled संस्कृतम् (saṃskṛtam), is an ancient language of India commonly seen as the grandmother of the Indo-European language family (even English!). Closely allied with Prakrit and Pali, Sanskrit is more exhaustive in both grammar and terms and has the most extensive collection of literature in the world, greatly surpassing its sister-languages Greek and Latin.

Discover the meaning of pranaya in the context of Sanskrit from relevant books on Exotic India

See also (Relevant definitions)

Relevant text

Like what you read? Consider supporting this website: