Paryaya, Paryāya: 28 definitions

Introduction:

Paryaya means something in Buddhism, Pali, Hinduism, Sanskrit, Jainism, Prakrit, the history of ancient India, Marathi, Hindi. If you want to know the exact meaning, history, etymology or English translation of this term then check out the descriptions on this page. Add your comment or reference to a book if you want to contribute to this summary article.

Paryaya has 26 English definitions available.

Alternative spellings of this word include Paryay.

Languages of India and abroad

Sanskrit dictionary

[Deutsch Wörterbuch]

Source: Cologne Digital Sanskrit Dictionaries: Böhtlingk and Roth Grosses Petersburger Wörterbuch

Paryaya (पर्यय):—(von 3. i mit pari) m.

1) Umlauf, Ablauf einer Zeitperiode; = atipāta, atikrama [Scholiast] zu [Pāṇini’s acht Bücher 3, 3, 38.] [Amarakoṣa 2, 7, 36. 3, 3, 33.] [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 1504.] abdaparyaye [Manu’s Gesetzbuch 11, 27.] muhūrtāśca nimeṣāśca tathaiva yugaparyayāḥ [Mahābhārata 13, 989.] sahasrayugaparyaye [2, 72.] dvāpare samanuprāpte tṛtīyayugaparyaye [Bhāgavatapurāṇa 1, 4, 14.] sā ca rātrirapakrāntā sahasrayugaparyayā [Harivaṃśa 533.] kālaparyayāt nach Ablauf einer bestimmten Zeit [Yājñavalkya’s Gesetzbuch 3, 217.] [Mahābhārata 1, 4502.] kasmāccitkālaparyayāt dass. [3, 12414. 5, 7384.] kālaparyāyeṇa (es ist wohl paryayeṇa zu lesen) dass. [Vetālapañcaviṃśati] in [Lassen’s Anthologie 21, 18.] mā bhūtkālasya paryayaḥ so v. a. möge die Zeit nicht unnütz verstreichen [Rāmāyaṇa 1, 24, 11. 26, 3.] —

2) Wechsel, Veränderung: ṛtu [Manu’s Gesetzbuch 1, 30.] [Suśruta 2, 428, 3.] [Mahābhārata 1, 39.] etena karmadoṣeṇa purodhāstvamajāyathāḥ . ahaṃ rājā ca viprendra paśya kālasya paryayam .. [Mahābhārata 13, 489.] yastribhirnityasaṃpanno rūpeṇāstreṇa medhayā . so śvabandho virāṭasya paśya kālasya paryayam .. [4, 598.] kriyatāṃ vāsaparyayaḥ Wechsel des Wohnorts [3, 15357.] [Varāhamihira’s Bṛhajjātaka S. 42 (43), 17.] pakṣmaṇo pi nipātena yeṣāṃ syātskandhaparyayaḥ welche, wenn ein Wimperhaar zu Boden fällt, dasselbe mit einem (fallenden) Baumstamme verwechseln, [Mahābhārata 12, 449.] māruta unregelmässiger Wechsel, Verkehrung [Suśruta 2, 305, 5.] nakṣatrāṇām Verrückung [Mahābhārata 12, 11134.] — Vgl. paryāya .

--- OR ---

Paryāya (पर्याय):—(von 3. i mit pari) m. [Pāṇini’s acht Bücher 3, 3, 38. 6, 2, 144.]

1) Umgang, Umlauf [Kātyāyana’s Śrautasūtrāṇi 13, 3, 19.] Umdrehung, Windung: jālaṃ triparyāyam [7, 4, 7.] —

2) Ablauf (der Zeit). = paryaya [COLEBR.] und [Loiseleur Deslongchamps] zu [Amarakoṣa 3, 3, 33.] samayujyata dehasya kālaparyāyadharmaṇā (vgl. kāladharma) [Mahābhārata 3, 15974.] aho kālo mahāvīryo yena paryāyakarmaṇā . kālatulyaḥ sapatnānāṃ tvaṃ kṣipramapanīyase .. [Harivaṃśa 4791.] kālaparyāyeṇa (paryayeṇa?) nach Verlauf einiger Zeit [Vetālapañcaviṃśati] in [Lassen’s Anthologie 21, 18.] paryāyasyādya saṃprāptaṃ phalaṃ paśya sudāruṇam des Wechsels der Zeiten [Mahābhārata 6, 3745.] —

3) regelmässige Wiederkehr, Wiederholung [Suśruta 2, 235, 14.] tatsattre paryāyeṇa kuryuḥ [LĀṬY. 5, 12, 6.] abhiṣavastriparyāyaḥ [Kātyāyana’s Śrautasūtrāṇi 9, 5, 2. 10, 1, 4. 3, 14.] sthitaṃ pūrvaṃ jalaṃ yatra punastatraiva gacchati . iti paryāyamicchantī pratīkṣa udayaṃ punaḥ .. [Mahābhārata 4, 612.] so haṃ paryāyavākyena parvatāṃsamupasthitaḥ so v. a. mit denselben Worten [Harivaṃśa 9647.] tasya vākyasya paryāyam [9652.] caturthe paryāye beim vierten Mal [] bei [Frid 114.] —

4) Aufeinanderfolge, Reihenfolge [Amarakoṣa 2, 7, 36. 3, 4, 21, 149.] [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 1503.] [Anekārthasaṃgraha 3, 494.] [Medinīkoṣa y. 88.] [Halāyudha 4, 54.] [Mahābhārata 5, 3089.] lokaparyāyavṛttāntaṃ prājño jānāti netaraḥ [Spr. 1424.] yayau ca tatpravahaṇaṃ kṣaṇamūrdhvamadhaḥ kṣaṇam . ucchrāyapātaparyāyaṃ dhanināṃ darśayanniva .. [Kathāsaritsāgara 25, 44.] atha paryāyaśaḥ sarvānvāhanāyopacakrame . paryāyaścāpyagastyasya samapadyata die Reihe kam an [Mahābhārata 13, 4755.] [Pāṇini’s acht Bücher 3, 3, 38,] [Scholiast] pitṛparyāyāgataṃ vanam [Pañcatantra 21, 5. 247, 4.] paryāyeṇa der Reihe nach, abwechselnd (Gegens. yugapad auf ein Mal, zugleich) [Manu’s Gesetzbuch 4, 87.] [Mahābhārata 13, 2201.] [Harivaṃśa 10828.] [Sūryasiddhānta 13, 25.] [Pāṇini’s acht Bücher 7, 3, 31. Scholiast] zu [Pāṇini’s acht Bücher 2, 3, 9.] [Rājataraṅgiṇī 5, 284.] yugapaditi paryāyanivṛttyartham [Scholiast] zu [Pāṇini’s acht Bücher 6, 1, 200.] eṣa paryāyavāso me vasūnāṃ saṃnidhau kṛtaḥ [Mahābhārata 1, 3919.] sevā [Kumārasaṃbhava 2, 36.] upaśāyo viśāyaśca paryāyaśayanārthakau [Amarakoṣa 3, 3, 32.] paryāyāliṅgita [Kathāsaritsāgara 42, 149.] [Prabodhacandrodaja 21, 6.] —

5) eine regelmässig wiederkehrende Reihe, Wendung, Satz (in Formeln, liturgischen Handlungen u. s. w.); im Ritual besonders die drei Umläufe der nächtlichen Cerimonien mit den Soma-Schalen im Atirātra [Aitareyabrāhmaṇa 3, 41. 4, 5.] [Pañcaviṃśabrāhmaṇa 9, 1, 4. 3, 3.] [Śāṅkhāyana’s Brāhmaṇa 17, 4. 8.] rātri [ŚR. 6, 13, 5. 9, 19, 4.] [Kātyāyana’s Śrautasūtrāṇi 20, 8, 14.] [LĀṬY. 2, 7, 5. 3, 4, 7.] (stomāḥ) catuṣparyāyāḥ [6, 8, 1. fgg. 5, 1. 4, 4, 1.] trayaḥ paryāyāścamasaiścatustotraḥ paryāyaḥ [Kātyāyana’s Śrautasūtrāṇi 12, 6, 4.] [Aśvalāyana’s Śrautasūtrāni 5, 9. 10. 6, 4. 6.] Strophe, Satz (eines Liedes u. s. w.); daher sūkta, wie die Stücke im [Atharvavedasaṃhitā 8, 10. 9, 6. 11, 3. 12, 5. 15, 1 u.s.w.] heissen [Anukramaṇikā des Atharvaveda] bahubhiḥ paryāyairupetā kācidākhyocyate tatra prathamaṃ paryāyaṃ darśayati [Sāyaṇa] zu [Aitareyabrāhmaṇa 2, 8.] —

6) Wechselbegriff, Synonym [VIJAYARAKṢITA im Śabdakalpadruma] [Suśruta 1, 10, 9.] paryāyo maraṇasyāyaṃ nirdhanatvaṃ śarīriṇām [Pañcatantra II, 107.] [Amarakoṣa 3, 4, 1. 3, 6, 2, 11. 16.] [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 10. 18. 961.] [Scholiast] zu [Pāṇini’s acht Bücher 2, 2, 16. 3, 73. 3, 2, 112. 7, 3, 18.] [Siddhāntakaumudī] zu [Pāṇini’s acht Bücher 4, 4, 35.] [SĀH.] [D. 23, 14.] —

7) eine best. rhetorische Figur [Sāhityadarpana 733.] [PRATĀPAR. 102,a.] —

8) Art und Weise (prakāra) [Trikāṇḍaśeṣa 3, 3, 315.] [Medinīkoṣa] anena paryāyeṇa auf diese Weise [SADDH. Pāṇini’s acht Bücher.4,22,a. 23,b.] —

9) = avasara Gelegenheit, ein günstiger Augenblick [Amarakoṣa 3, 4, 24, 149.] [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] [Medinīkoṣa] —

10) = nirmāṇa Bildung, Schöpfung.

11) = dravyadharma der Dinge Eigenschaften [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] —

12) = saṃparkaviśeṣaḥ . yena saha yatsaṃparkaḥ saṃbandhastena saha tatparyāyaḥ . yathā . samānaṃ kulabhāvaṃ ca dānādānaṃ tathaiva ca . tayorvaṃśasamānaṃ hi paryāyaṃ ca pracakṣate .. iti kuladīpikā .. [Śabdakalpadruma] — Vgl. vāta .

--- OR ---

Paryaya (पर्यय):—

1) kasmiṃścitkālaparyaye nach Verlauf einiger Zeit [Spr. 4719.] —

2) yāvatkālasya paryayaḥ bis die Zeiten sich ändern [Spr. 2764.]

--- OR ---

Paryāya (पर्याय):—

2) kālaparyāyayogena im Verlauf der Zeit, lange Zeit darauf [Rāmāyaṇa 7, 65, 17.] —

7) [Oxforder Handschriften 208,b,23.] —

11) wohl Entwickelung; vgl. [SARVADARŚANAS. 36, 11.]

--- OR ---

Paryāya (पर्याय):—so v. a. Wahrscheinlichkeit: na paryāyo sti yatsāmyaṃ tvayi kuryuḥ [Mahābhārata 5, 2681.] = upāya [Nīlakaṇṭha]

Source: Cologne Digital Sanskrit Dictionaries: Sanskrit-Wörterbuch in kürzerer Fassung

Paryaya (पर्यय):—m. (adj. Comp. f. ā) —

1) Umlauf , Ablauf (einer best. Zeit) , Umlaufszeit (eines Planeten) [Gaṇitādhāya 2,1.] —

2) Wechsel , Veränderung , Verrückung. pakṣmaṇo pi nipātena yeṣāṃ syātskandhaparyayaḥ. so v.a. bei denen Alles sich umdreht , auch wenn nur ein Wimperhaar zur Erde fällt.

--- OR ---

Paryāya (पर्याय):—m.

1) Umgang , Umlauf.

2) Umdrehung , Windung.

3) Ablauf (einer Zeit) , Wechsel der Zeiten [Indische sprüche 3996.] —

4) regelmässige Wiederkehr , Wiederholung. caturthe paryāye beim vierten Male.

5) Aufeinanderfolge , Reihenfolge. paryāyaścāpyagastyasya samapadyata die Reihe kam auch an A. paryāyeṇa und paryāya der Reihe nach , abwechselnd.

6) eine regelmässig wiederkehrende Reihe , Wendung , Satz (in Formeln , liturgischen Handlungen u.s.w.) ; im Ritual insbes. die drei Umläufe der nächtlichen Ceremonien mit dem Soma-Bechern im Atirātra ; Strophe , Satz (eines Liedes u.s.w.). —

7) Wechselbegriff , Synonym.

8) Berührungspunct.

9) Art und Weise. anena paryāyeṇa auf diese Weise [Vajracchedikā 33,8,9.] —

10) Wahrscheinlichkeit.

11) eine best. rhetorische Figur [Kāvyaprakāśa 10,31.] —

12) bei den Jaina der regelmässige Verlauf eines Dinges und das Ende dieses Verlaufes [Sarvadarśanasaṃgraha 36,11.] —

13) *Gelegenheit , ein günstiger Augenblick.

14) *Bildung , Schöpfung. [Mahābhārata 6,37,45.] Fehlerhaft für anaya , wie [MBH.ed.Bomb.6,84,50.] und [Mahābhārata ed. Vardh 6,81,50.] lesen.

context information

Sanskrit, also spelled संस्कृतम् (saṃskṛtam), is an ancient language of India commonly seen as the grandmother of the Indo-European language family (even English!). Closely allied with Prakrit and Pali, Sanskrit is more exhaustive in both grammar and terms and has the most extensive collection of literature in the world, greatly surpassing its sister-languages Greek and Latin.

Discover the meaning of paryaya in the context of Sanskrit from relevant books on Exotic India

See also (Relevant definitions)

Relevant text

Like what you read? Consider supporting this website: