Mandala, Maṇḍala, Maṇḍalā, Mamdala: 51 definitions

Introduction:

Mandala means something in Buddhism, Pali, Hinduism, Sanskrit, Jainism, Prakrit, the history of ancient India, Marathi, biology. If you want to know the exact meaning, history, etymology or English translation of this term then check out the descriptions on this page. Add your comment or reference to a book if you want to contribute to this summary article.

Mandala has 51 English definitions available.

Images (photo gallery)

Languages of India and abroad

Sanskrit dictionary

[Deutsch Wörterbuch]

Source: Cologne Digital Sanskrit Dictionaries: Böhtlingk and Roth Grosses Petersburger Wörterbuch

Maṇḍala (मण्डल):—(maṇḍala [UJJVAL.] zu [Uṇādisūtra 1, 106.] maṇḍala gaṇa sidhmādi zu [Pāṇini’s acht Bücher 5, 2, 97])

1) adj. f. ā rund [Varāhamihira’s Bṛhajjātaka S. 4, 15. 33, 27.] —

2) subst. m. n. gaṇa ardharcādi zu [Pāṇini’s acht Bücher 2, 4, 31.] m. f. gaṇa gaurādi zu [Pāṇini’s acht Bücher 4, 1, 41)] und n. [Trikāṇḍaśeṣa 3, 5, 24.] am Ende eines adj. comp. f. ā . a) n. Scheibe, insbes. die Sonnenscheibe; jedes Rund, Kreis, Umkreis, Ring; = bimba [Amarakoṣa 1, 1, 2, 17] [?(Manu’s Gesetzbuch f. Nalopākhyāna). Trikāṇḍaśeṣa 3, 3, 405. fg. Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 107. Anekārthasaṃgraha 3, 674. Medinīkoṣa l. 120. fg.] (m. f. n.). [Halāyudha 1, 44.] [VIŚVA] bei [UJJVAL.] = cakrabāla [Amarakoṣa 1, 1, 2, 7.] = cakra [Trikāṇḍaśeṣa 3, 2, 29. -] [The Śatapathabrāhmaṇa 4, 1, 1, 25. 7, 4, 1, 17. 8, 5, 3, 7.] raśmibhirhi maṇḍalaṃ pṛśni [9, 2, 3, 14.] ā maṇḍaladarśanāt [ĀŚV. GṚHY. 3, 7, 6. 4.] [MAITRYUP. 6, 16.] sūrya [30.] [Mahābhārata 3, 16902. 4, 312.] [Rāmāyaṇa 1, 65, 34.] [Spr. 900.] [Sūryasiddhānta 12, 17. 14, 24.] [Kathāsaritsāgara 48, 5.] [Gītagovinda 1, 18.] [Rājataraṅgiṇī 4, 401.] arka, candra [Varāhamihira’s Bṛhajjātaka S. 3, 8. 46, 86.] [Sūryasiddhānta 2, 9. 4, 1. 10, 15. 11, 17.] grahakaluṣendumaṇḍalā vibhāvarī [Mālavikāgnimitra 74.] [Kathāsaritsāgara 16,77.] [Pañcatantra 161,18.] [PRASAṄGĀBH. 15,a.] ādarśa Spiegelscheibe [Kirātārjunīya 5, 41.] des Auges [The Śatapathabrāhmaṇa 12, 2, 4, 15.] dṛṣṭi [Suśruta 1, 118, 10.] potra (beim Eber) [Ṛtusaṃhāra 1, 17.] phaṇa [Raghuvaṃśa 12, 98.] gaṇḍa [Vetālapañcaviṃśati] in [Lassen’s Anthologie (II) 13, 13.] stana [Ṛtusaṃhāra 1, 8.] [Spr. 161. 2833. 3350.] [Śiśupālavadha 9, 66.] [Halāyudha 2, 387.] jaṭā [Rāmāyaṇa 2, 22, 13.] [Śākuntala 170.] mauli (beim Schakal) [Pañcatantra 230, 18.] aśma [Kauśika’s Sūtra zum Atuarvaveda 53.] keśa [36.] akuṇṭha (cakra) [Mahābhārata 1, 1178.] rathānmaṇḍalacakrān [Rāmāyaṇa 2, 70, 29.] ābaddhamaṇḍalaṃ nāgam [SOM. NALA 106.] suragṛhāḥ pluṣṭaprākāramaṇḍalāḥ [Rājataraṅgiṇī 6, 307.] duhitrā sphuratprabhāmaṇḍalayā [Kumārasaṃbhava 1, 24.] [Kathāsaritsāgara 21, 18.] chāyā [Raghuvaṃśa 4, 5.] gagana [Prabodhacandrodaja 21, 12.] kṣamā [Spr. 4000.] bhrū [Bhāgavatapurāṇa 3, 28, 32.] dakṣiṇaṃ jānumaṇḍalaṃ pṛthivyāṃ pratiṣṭhāpya [Rgva tch’er rol pa ed. Calc. 16, 3.] asaṃkhyeyā hi rāmasya sāyakāścāpamaṇḍalāt . viniṣpetuḥ so v. a. vom gespannten Bogen [Rāmāyaṇa 3, 31, 19]; vgl. maṇḍalakārmuka, maṇḍalīkar und maṇḍalībhū. dagdhāsthisthāna [Rāmāyaṇa] [SCHL. 2, 77, 8.] saṃsāra [Sânkhya Philosophy 46.] daṃśa eine runde Bisswunde [Suśruta 2, 279, 10.] maṇḍaleṣṭakā [Taittirīyasaṃhitā 5, 3, 9, 2.] ein rundes Mal [LĀṬY. 9, 9, 4.] eine runde von Fingernägeln herrührende Wunde oder Verletzung [Śabdamālā im Śabdakalpadruma] maṇḍalātprakramaṇam aus dem Kreise [Kātyāyana’s Śrautasūtrāṇi 16, 7, 30. 17, 1, 5.] praveśa [Śāṅkhāyana’s Gṛhyasūtrāṇi 6, 2, 3.] [Sūryasiddhānta 3, 1. 6, 2. 3. 21. 22. 11, 1. 13, 15.] maṇḍalena im Kreise [KĀM. NĪTIS. 16, 7.] [Meghadūta 37.] [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 281.] ceratuścaritaṃ citraṃ maṇḍalaiḥ savyadakṣiṇaiḥ [Rāmāyaṇa 6, 79, 54.] maṇḍalānyācarallaghu (so die ed. Bomb.) [Mahābhārata 6, 2567.] tathaiva carato mārgānmaṇḍalāni ca sarvaśaḥ (so die ed. Bomb.) [7, 595.] tau vṛṣāviva nardantau maṇḍalāni viceratuḥ [596. fg. 608. 9, 3267. fg. 3272.] [Bhāgavatapurāṇa 5, 23, 2.] dakṣiṇaṃ maṇḍalaṃ rājandhārtarāṣṭro bhyavartata [Mahābhārata 9, 3199. fg.] tataḥ savyaṃ dakṣiṇaṃ ca maṇḍalaṃ sa (maṇḍalāni ed. Calc.) paribhraman [Harivaṃśa 4297.] savyaṃ maṇḍalamāśritya baladevastu dakṣiṇam . prāharetāṃ tato nyonyam [5107.] savyaṃ maṇḍalamāgamat [15215. fg.] gṛhamaṇḍalavartanaiḥ [Bhāgavatapurāṇa 7, 11, 26.] cakāra maṇḍalaṃ tatra vibudhānāṃ pradakṣiṇam er umwandelte die Götter von links nach rechts (der Schol. lasst vibudhānām von maṇḍalam abhängen, welches er durch samudāyam erklärt) [Mahābhārata 1, 7700. 7702.] maṇḍalamābadhnanto mṛgā vihaṃgā vā [Varāhamihira’s Bṛhajjātaka S. 46, 67.] pratilomamaṇḍalacarāḥ śyenādyāḥ [69.] caturmaṇḍalāvasthānaṃ siṃhasya [Pañcatantra 9, 14.] dvitīyamaṇḍalabhāgin [16, 2.] maṇḍalamālikhya [WEBER, Rāmatāpanīya Upaniṣad 314.] [Varāhamihira’s Bṛhajjātaka S. 48, 24.] [Kathāsaritsāgara 20, 51. 110. 37, 62. 38, 59. 64.] [morgenländischen Gesellschaft 9, 675.] [Rājataraṅgiṇī 2, 102.] kuṭṭinyā ca maṇḍalaṃ kṛtvā tatra gaṇeśādigauravaṃ darśayitvā [Hitopadeśa ed. JOHNS. 1257 ( ed. SCHL. 59, 22).] raktapuṣpairmaṇḍalaṃ kṛtvā [Vetālapañcaviṃśati] in [Lassen’s Anthologie (II) 10,20.] [Weber’s Verzeichniss No. 920.] [Oxforder Handschriften 95,b,40.] [Burnouf 523. 557.] [WASSILJEW 184.] Bahn (eines Himmelskörpers) [Sūryasiddhānta 12, 76. 80.] fem.: diṅmaṇḍalī Inschr. in Journ. of the Am. Or. [S. 6, 508, Śloka 34.] dyūtakaramaṇḍalīṃ kṛtvā [Mṛcchakaṭikā 31, 12.] vātasya maṇḍalī Wirbelwind [Halāyudha 1, 77.] — b) n. ein Hof um die Sonne oder den Mond [Amarakoṣa 1, 1, 2, 34.] [Trikāṇḍaśeṣa 3, 3, 405. fg.] [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 101.] [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] [Medinīkoṣa] [Halāyudha 1, 41.] [VIŚVA a. a. O.] pariveṣamaṇḍalagato ravitanayaḥ [Varāhamihira’s Bṛhajjātaka S. 34, 12.] pañcādiṣu maṇḍalastheṣu [17.] pariveṣo dvimaṇḍalaḥ [10.] — c) n. ein kreisförmiger Verband [Suśruta 1,65, 17. 66, 1.] — d) n. sg. und pl. ein best. Hautausschlag mit runden Flecken [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 467.] [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] [Medinīkoṣa] [VIŚVA a. a. O.] [Suśruta 1, 31, 17. 92, 15. 267, 15. 2, 62, 17. 65, 16.] — e) m. eine kreisförmige Aufstellung der Truppen [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 747,] [Scholiast] maṇḍalaḥ sa mahāvyūho durbhedyo mitraghātinām [Mahābhārata 6, 3554. fg.] [KĀM. NĪTIS. 19, 41. 53.] vyūha [50.] neutr.: tiryagvṛttiśca daṇḍaḥ syādbhogo nvāvṛttireva ca . maṇḍalaṃ sarvatovṛttiḥ pṛthagvṛttirasaṃhataḥ .. [KĀM. NĪTIS.] bei [Bharata] zu [Amarakoṣa] [Śabdakalpadruma]; vgl. [19, 43] in der gedr. Ausg. und die Scholien dazu, wo maṇḍalaḥ gedruckt ist. — f) n. eine best. Stellung beim Schiessen [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 777.] [DHANURVEDA] beim Schol. maṇḍalākārābhyāṃ pādābhyāṃ maṇḍalaṃ sthānamīritam [Śabdaratnāvalī im Śabdakalpadruma] — g) n. Kreis so v. a. District, Gebiet, Reich, Land; = deśa [Trikāṇḍaśeṣa] [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 947.] [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] [Medinīkoṣa] [VIŚVA a. a. O.] [Pariśiṣṭa des Atharvaveda] in [Weber’s Verzeichniss 93 (57).] [Rājataraṅgiṇī 2, 7. 5, 262.] [Spr. 1314.] khyātaḥ kṣmātalamaṇḍaleṣu [Dhūrtasamāgama] in [Lassen’s Anthologie 68, 14.] yeneṣṭaṃ rājasūyena maṇḍalasyeśvaraśca yaḥ . śāsti yaścājñayā rājñaḥ sa samrāṭ [Amarakoṣa 2, 8, 1, 3.] sarvamaṇḍalasyeśaḥ [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 691.] akhilaṃ cārimaṇḍalam [Raghuvaṃśa 4, 4.] rakta vom Reiche —, von den Unterthanen geliebt (zugleich eine rothe Scheibe habend) [Spr. 3650.] akhaṇḍamaṇḍalā adj. [Rājataraṅgiṇī 6, 260.] vyajayallohitaṃ caiva maṇḍalairdaśabhiḥ (= kṣudrarājyaiḥ Schol.) saha [Mahābhārata 2, 1025.] [Rājataraṅgiṇī 4, 177.] maṇḍalaṃ bhāratākhyaṃ [Oxforder Handschriften 259,a,5.] kāśmīrākhyaṃ maṇḍalam [6.] kāśmīrā iti maṇḍalam [Rājataraṅgiṇī 1, 27.] kāśmīra [Mahābhārata 3, 10545. 13, 1695.] mathurā [Oxforder Handschriften 128,b,33.] mālava Inschr. in [Journ. of the Am. Or. S. 6, 506,] [Śloka 21.] [HALL ebend. 7, 37.] fem.: brahmāṇḍo maṇḍalīmātraṃ kiṃ kṣobhāya manasvinaḥ [Spr. 1993.] — h) n. der Kreis der näheren und entfernteren Nachbarn eines Fürsten, deren politische Beziehungen zu einander und zu ihm er auf eine für ihn vortheilhafte Weise zu regeln und zu unterhalten bestrebt sein muss; es werden vier, sechs, zehn und auch zwölf solcher Fürsten angenommen; = dvādaśa rājānaḥ, dvādaśarājaka [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] [Medinīkoṣa] [VIŚVA. a. a. O.] arirmitramudāsīno ntarastatparaḥ paraḥ . kramaśo maṇḍalaṃ cintyaṃ sāmādibhirupāyaiḥ [Yājñavalkya’s Gesetzbuch 1, 344.] [Manu’s Gesetzbuch 7, 154. 156. 207.] maṇḍalāni ca budhyethāḥ parepāmātmanastathā . udāsīnagaṇānāṃ ca madhyasthānāṃ ca .. [Mahābhārata 15, 214. 218.] [KĀM. NĪTIS. 8, 1. fgg. 17. 20. fgg. 85. fg.] aṣṭottaraśataṃ tvetanmaṇḍalaṃ kavayo viduḥ [27.] Vgl. u. prakṛti 4. — i) n. Kreis so v. a. Gesellschaft, Gruppe, Schaar, Menge, Gesammtheit; = gaṇa, nivaha, saṃghāta, kadambaka [Trikāṇḍaśeṣa] [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 1411.] [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] [Medinīkoṣa] [?(Manu’s Gesetzbuch f. Nalopākhyāna). Halāyudha 4, 2. VIŚVA a. a. O.] maṇḍalaiḥ (= sainyaiḥ Schol.) pracariṣyanti deśe deśe pṛthakpṛthak [Harivaṃśa 11199.] dhūrta Spielerkreis [Yājñavalkya’s Gesetzbuch 2, 201.] dyūta der Kreis, in dem gespielt wird, Spielerkreis [Mahābhārata 2, 2615.] muni [Harivaṃśa 2860.] yadu [10345.] dvija [11277.] kāpilam [Mahābhārata 12, 7891.] saciva [Rāmāyaṇa 2, 101, 14.] sakhī [Gītagovinda 8, 11.] strīṇāṃ maṇḍalamaṇḍanaḥ [Bhāgavatapurāṇa 3, 2, 34.] rāja [Mārkāṇḍeyapurāṇa 124, 9. 125, 23.] mūrkha [Pañcatantra III, 224.] sārtha [Mahābhārata 3, 2546.] prakṛti [Rāmāyaṇa 2, 115, 15.] [KĀM. NĪTIS. 8, 25.] madhuvrata Bienenschwarm [Gītagovinda 2, 1.] āśrama [Mahābhārata 3, 2464. 2498.] [Bhāgavatapurāṇa 3, 4, 21.] tāpasāśrama [Rāmāyaṇa 3, 6, 1.] stūpamaṇḍalaiḥ [Rājataraṅgiṇī 1, 102.] ratha [Mahābhārata 7, 1172.] bharaṇīpūrvaṃ maṇḍalamṛkṣa.atuṣkam [Varāhamihira’s Bṛhajjātaka S. 9, 10. 20. 32, 8. 16. 23.] asahyavātoddhatareṇumaṇḍalā (mahī) [Ṛtusaṃhāra 1, 10.] phena [KĀM. NĪTIS. 7, 19.] mantra der ganze Umfang, Gesammtheit [11, 67.] svarita [Scholiast] zu [Atharvavedasaṃhitā 3, 55] Einl. masc.: athodatiṣṭhaṃgartebhyo ghorā bhramaramaṇḍalāḥ [Rājataraṅgiṇī 3, 400.] fem.: muṇḍamaṇḍalī [Spr. 2738, v. l.] paṇḍita [Weber’s Verzeichniss 159,4 v. u.] [Oxforder Handschriften 241,a, No. 591.] — — k) n. Abtheilung des Ṛgveda, deren es zehn giebt, [Prātiśākhya zum Ṛgveda 4, 40.] [BṚHADD.] in [Weber’s Indische Studien 1, 111. fg.] [CARAṆAVYŪHA ebend. 3, 254.] — l) n. ein best. Opfer [VIŚVA a. a. O.] — m) n. ein best. Parfum, = vyāghranakha [Śabdacandrikā im Śabdakalpadruma] — n) m. Hund [Trikāṇḍaśeṣa] [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] [Medinīkoṣa] [Hārāvalī 78.] [VIŚVA.] — o) m. eine Schlangenart [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] — p) f. ī Panicum Dactylon (s. dūrvā) [Hārāvalī 93.] — Vgl. ādarśa, kṛṣṇa, candra, citra, tejo, tri, pari, pra, prati, prabhā, bodhi, bha, bhū, bhṛgu, mahī, rakta, śveta, su, māṇḍalika .

--- OR ---

Maṇḍala (मण्डल):—

2) a) sūryasya maṇḍalaṃ bhittvā [Spr. (II) 2098.] — g) zum letzten Beispiel vgl. [Spr. (II) 4496.]

Source: Cologne Digital Sanskrit Dictionaries: Sanskrit-Wörterbuch in kürzerer Fassung

Maṇḍala (मण्डल):——

1) Adj. (f. ā) rund.

2) m. (ausnahmsweise) f. ( ī) selten) n. (adj. Comp. f. ā) — a) f. n. Scheibe , insbes. die Sonnenscheibe ; jedes Rund , Kreis , Umkreis , Ring ; Zauberkreis [Kāraṇḍavyūha 74,10fgg.] Instr. im Kreise [Hemādri’s Caturvargacintāmaṇi 1,625,8] ist von einem dreieckigen maṇḍala die Rede ; vgl. u. maṇḍalaka 3)a). — b) n. Bahn der Himmelskörper. — c) n. ein Hof um die Sonne oder den Mond. — d) n. Spielball [Mahābhārata 8,74,15.] — e) n. ein kreisförmiger Verband. — f) m. n. eine kreisförmige Aufstellung der Truppen. — g) n. ein rundes Mal. — h) n. Sg. und Pl. ein best. Hautausschlag mit runden Flecken. — i) *n. eine runde von Fingernägeln herrührende Wunde oder Verletzung. — k) n. eines best. Stellung beim Schiessen. — l) f. n. Kreis , so v.a. District , Bezirk , Gebiet , Reich , Land. — m) m. f. n. Kreis , so v.a. Gesellschaft , Truppe , Schaar , Schwarm (von Bienen) , Menge , Gesammtheit. — n) n. der Kreis der näheren und entfernteren Nachbarn eines Fürsten , dessen politische Beziehungen zu einander und zu ihm er auf eine für ihn vortheilhafte Weise zu regeln und zu unterhalten bestrebt sein muss. Es werden 4 , 6 , 10 und auch 12 solcher Fürsten angenommen. — o) n. Abtheilung des Ṛgveda (deren es 10 giebt). —

3) *m. — a) Hund. — b) eine Schlangenart.

4) *f. ī — a) Panicum Dactylon. — b) Cocculus cordifolius [Bhāvaprakāśa 1,196.] —

5) *n. — a) Unguis odoratus. — b) ein best. Opfer.

context information

Sanskrit, also spelled संस्कृतम् (saṃskṛtam), is an ancient language of India commonly seen as the grandmother of the Indo-European language family (even English!). Closely allied with Prakrit and Pali, Sanskrit is more exhaustive in both grammar and terms and has the most extensive collection of literature in the world, greatly surpassing its sister-languages Greek and Latin.

Discover the meaning of mandala in the context of Sanskrit from relevant books on Exotic India

See also (Relevant definitions)

Relevant text

Related products

Like what you read? Consider supporting this website: