Lakshana, Lakṣaṇa, Laksana, Lakṣaṇā: 41 definitions

Introduction:

Lakshana means something in Buddhism, Pali, Hinduism, Sanskrit, Jainism, Prakrit, the history of ancient India, Marathi, Hindi, biology. If you want to know the exact meaning, history, etymology or English translation of this term then check out the descriptions on this page. Add your comment or reference to a book if you want to contribute to this summary article.

Lakshana has 39 English definitions available.

The Sanskrit terms Lakṣaṇa and Lakṣaṇā can be transliterated into English as Laksana or Lakshana, using the IAST transliteration scheme (?).

Alternative spellings of this word include Lakshan.

Images (photo gallery)

Languages of India and abroad

Sanskrit dictionary

[Deutsch Wörterbuch]

Source: Cologne Digital Sanskrit Dictionaries: Böhtlingk and Roth Grosses Petersburger Wörterbuch

Lakṣaṇa (लक्षण):—(von lakṣay) [Uṇādisūtra 3, 7.]

1) m. a) = lakṣmaṇa Ardea sibirica [Śabdaratnāvalī im Śabdakalpadruma] — b) Nomen proprium eines Mannes [Rājataraṅgiṇī 3, 383.] = lakṣmaṇa (Rāma’s Bruder) [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha 3, 223.] [VIŚVA] bei [UJJVAL.] zu [Uṇādisūtra 3, 7.] [Harivaṃśa 2331. 2333] (die neuere Ausg. richtig lakṣmaṇa). —

2) f. ā a) Ziel: siddhaṃ paśyati lakṣaṇām [Harivaṃśa 11841.] — b) eine indirecte Bezeichnung, eine elliptische, metonymische Ausdrucksweise [Sāhityadarpana 11. 13. 252. 269.] [Bhāṣāpariccheda 81.] [Vedānta lecture. No. 102. fgg.] [Scholiast] zu [KĀṬY.] [ŚR. 17, 3. 621, 23. 730, 4.] camasaśabdena lakṣaṇayā tatsthā āpa ucyante [?740, 13. 763, 9. SARVADARŚANAS. 50, 10. 13. 172, 7. fgg. 173, 2. fgg. KUSUM. 20, 4. WEBER, Rāmatāpanīya Upaniṣad 337. Scholiast zu Pāṇini’s acht Bücher 4, 3, 70. Siddhāntakaumudī zu 69.] Vgl. ajahallakṣaṇā, upādāna, jahallakṣaṇā, jñāna, bhāga, lakṣaṇa, sāmānya . — c) = lakṣmaṇā das Weibchen der Ardea sibirica [Medinīkoṣa ṇ. 76.] [Suśruta 1, 317, 11.] das Weibchen der Gans [Scholiast] zu [Die Uṇādi-Affixe 3, 7.] — d) Nomen proprium einer Apsaras [VYĀḌI] beim Schol. zu [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 183.] [Mahābhārata 1, 4818.] [Harivaṃśa 12472. 14163] (lakṣmaṇā ed. Calc.). —

3) n.; am Ende eines adj. comp. f. ā [Aśvalāyana’s Śrautasūtrāni 2, 14, 18.] [Kātyāyana’s Śrautasūtrāṇi 16, 4, 6.] [Mahābhārata 13, 3443. 14, 1190. fgg.] [Raghuvaṃśa 19, 55.] [Kathāsaritsāgara 5, 31.] [Bhāgavatapurāṇa 2, 4, 22. 6, 19, 6 u.s.w.] ī [Oxforder Handschriften 220,a, No. 527.] a) Merkmal, Zeichen, Charakter, Attribut (häufig sg. in collect. Bed., z. B. [. 6, 44. 8, 261.] [Varāhamihira’s Bṛhajjātaka S. 56, 31. 61, 1. 65, 1. 68, 108. 78, 18. 79, 1. 84, 2]); daher Marke, Strich (aṅka), bes. die auf der Opferstätte gezogenen Linien, Stichwort u.s.w.; = cihna [Amarakoṣa 1, 1, 2, 18.] [Trikāṇḍaśeṣa 3, 3, 258.] [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 106.] [Anekārthasaṃgraha 3, 222] (wo lakṣaṇaṃ st. lavaṇaṃ zu lesen ist). [Medinīkoṣa] [Halāyudha 1, 45.] [VIŚVA a. a. O.] [Yāska’s Nirukta 1, 1.] iṣṭakāḥ pṛthaglakṣaṇāḥ [Kātyāyana’s Śrautasūtrāṇi 16, 4, 6. 8, 3.] [GOBH. 1, 1, 10.] kṛta [2, 1, 3. 3, 6. 4, 2, 1. 3.] etadādahanasya lakṣaṇaṃ śmaśānasya [ĀŚV. GṚHY. 4, 1, 15.] [Kauśika’s Sūtra zum Atuarvaveda 80. 137.] tantra [Śāṅkhāyana’s Śrautasūtrāṇi 1, 16, 6.] purastāllakṣaṇa, upariṣṭāllakṣaṇa [The Śatapathabrāhmaṇa 1, 7, 2, 18. fg.] devatālakṣaṇā yājyānuvākyāḥ die J. und A. haben die Götternamen (ihre Stellung am Anfange oder am Ende) zum Merkmal [Aśvalāyana’s Śrautasūtrāni 2, 14, 18. fg.] dravya [KAṆ. 1, 1, 15.] nindyairlakṣaṇairyuktāḥ [Manu’s Gesetzbuch 11, 53.] bījalakṣaṇalakṣita [9, 35.] [Mahābhārata 3, 2680.] nṛpalakṣaṇānvita [Rāmāyaṇa 1, 4, 31.] na ca māṃ rakṣase vīra kimidaṃ śūralakṣaṇam [Rāmāyaṇa 5, 36, 18.] [Meghadūta 78.] [Śākuntala 71, 12. 102, 17.] kārya siddheḥ [Raghuvaṃśa 10, 6. 19, 47.] anārambho hi kāryāṇāṃ prathamaṃ buddhilakṣaṇam [Spr. 97. 481. 2935.] [Kathāsaritsāgara 34, 71. 61, 38.] [Rājataraṅgiṇī 1, 189. 2, 146.] [Bhāgavatapurāṇa 5, 20, 38.] śubha adj. [Rāmāyaṇa 1, 1, 13. 2, 21, 39. 24, 36. 52, 1.] [Kathāsaritsāgara 23, 54. 45, 348.] kalyāṇa [29, 161.] puṇya [Kumārasaṃbhava 5, 73.] rathaṃ ca kapilakṣaṇam [Mahābhārata 1, 2277.] poṭā strīpuṃsalakṣaṇā [Amarakoṣa 2, 6, 1, 15.] [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 532.] puruṣa [Mahābhārata 5, 7527.] strīṇām [7528.] lakṣaṇaṃ lakṣaṇenaiva vadanaṃ vadanena ca Geschlechtstheile [13, 2303.] śarā barhiṇalakṣaṇāḥ gekennzeichnet so v. a. versehen mit [Rāmāyaṇa 3,26, 22. 6, 80, 30.] aśanīśca meghabarhiṇalakṣaṇāḥ [Mahābhārata 3, 1791.] bhujadaṇḍayugmaṃ gāṇḍīvalakṣaṇam [Bhāgavatapurāṇa 1, 15, 13.] tulyābhijanalakṣaṇā [Rāmāyaṇa 5, 19, 32.] ein glückliches Merkmal, günstiges Zeichen [ĀŚV. GṚHY. 1, 5, 3. 4.] [Śāṅkhāyana’s Gṛhyasūtrāṇi 1, 5.] [Manu’s Gesetzbuch 3, 4. 4, 68. 158. 7, 77.] [Mahābhārata 1, 5905. 4, 70] [?(sg. Stenzler pl.). Rāmāyaṇa 1, 1, 27. Rājataraṅgiṇī 3, 485. Amarakoṣa 3, 4, 14, 84. Brahmapurāṇa in Lassen’s Anthologie (III) 50, 6. Daśakumāracarita in Benfey’ Chrestomathie aus Sanskritwerken 197, 11. 13.] dvātriṃśallakṣaṇopeta [Hitopadeśa 99, 7.] [?ad Vetālapañcaviṃśati 3, 16 (Lassen’s Anthologie III). Lot. de Lassen’s Anthologie b. l. 616.] bhraṣṭa seiner guten Zeichen verlustig gegangen, in’s Unglück gerathen, unglücklich [Yājñavalkya’s Gesetzbuch 3, 217.] vigata dass. [Kathāsaritsāgara 25, 142.] hata dass. [Mārkāṇḍeyapurāṇa 50, 95.] Symptom einer Krankheit [Oxforder Handschriften 312,a, No. 745.] sṛṣṭiḥ saṃkṣepalakṣaṇā durch Kürze sich kennzeichnend, in aller Kürze angegeben [Manu’s Gesetzbuch 1, 41.] codanālakṣaṇo rtho dharmaḥ [Jaimini 1, 1, 2.] — b) nähere Bestimmung, Definition [Manu’s Gesetzbuch 1, 112. fg. 8, 406.] [Prātiśākhya zum Ṛgveda 13, 12.] [Suśruta 1, 2, 3. 2, 17, 10.] sarvaṃ paravaśaṃ duḥkhaṃ sarvamātmavaśaṃ sukham . etadvidyātsamāsena lakṣaṇaṃ sukhaduḥ khayoḥ .. [Spr. 4828.] [Sāhityadarpana 3, 4. 17. fg.] [Scholiast] zu [Śākuntala 60, 11.] [SARVADARŚANAS. 5, 7. 46, 19. 60, 15. 78, 20. 104, 9. fgg.] tatra (in [KAṆĀDA]’s System) uddeśo lakṣaṇaṃ parīkṣā ceti trividhāsya śāstrasya pravṛttiḥ [21. 105, 17. 106, 1. fgg.] — c) Bezeichnung so v. a. Name [Trikāṇḍaśeṣa 1, 1, 117. 3, 3, 258.] [Hemacandra’s Anekārthasaṃgraha] [Medinīkoṣa] [VIŚVA] bei [UJJVAL.] yayostiṣṭhati lakṣaṇam . loke dhātā vidhātā ca [Mahābhārata 1, 2614.] trayaṃ brahma ṛgyajuḥsāmalakṣaṇam [Manu’s Gesetzbuch 1, 23.] kakutstha ityāhitalakṣaṇo bhūt [Raghuvaṃśa 6, 71.] [Meghadūta 25.] nimeṣalakṣaṇamatyalpakālam [Scholiast] zu [Naiṣadhacarita 22, 41.] — d) Erscheinungsform, Art, Species [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 1376.] daśa lakṣaṇāni dharmasya [Manu’s Gesetzbuch 6, 93.] daśakaṃ dharmalakṣaṇam [92. 94.] daśalakṣaṇayukta [12, 4.] saṃdhirjñeyo dvilakṣaṇaḥ [7, 163. 12, 31. fgg.] karmaṇā agnihotrādilakṣaṇena so v. a. erscheinend als [] zu [Bṛhadāranyakopaniṣad] [?S. 303. Bhāgavatapurāṇa 5, 15, 6.] bhaktirnavalakṣaṇā sich auf neunfache Weise äussernd [7, 5, 24.] — e) Ziel, Richtung, Hindeutung auf [Pāṇini’s acht Bücher 1, 4, 84. 90. 2, 1, 14. 3, 3, 8.] [Amarakoṣa 3, 4, 32 (28), 6.] iglakṣaṇe guṇavṛddhī so v. a. betreffend, sich beziehend auf [Pāṇini’s acht Bücher 1, 1, 5,] [Scholiast] manuṣyalakṣaṇe lubarthe [?1, 2, 52, Vārttika von Kātyāyana. 3, Scholiast Scholiast zu Prātiśākha zum Atharvaveda 4, 122.] purāṇaṃ daśalakṣaṇam so v. a. behandelt Zehnerlei [Bhāgavatapurāṇa 2, 9, 43.] dvādaśalakṣaṇī mīmāṃsā [Oxforder Handschriften 220,a, No. 527.] vṛddho yūnā tallakṣaṇaścedeva viśeṣaḥ nur diese betreffend [Pāṇini’s acht Bücher 1, 2, 65.] tatsakalaṃ dharmalakṣaṇam so v. a. fällt unter den Begriff des Rechts [Yājñavalkya’s Gesetzbuch 1, 6.] — f) Wirkung, Einfluss: pratyayalope pratyayalakṣaṇam [Pāṇini’s acht Bücher 1, 1, 62.] [Vopadeva’s Grammatik 3, 45.] nāyaṃ svaraḥ pratyayalakṣaṇena bhavati [Pāṇini’s acht Bücher 6, 1, 197,] [Scholiast] — g) Veranlassung, Gelegenheit: sarvathā sarvabhūtānāṃ nāsti mṛtyuralakṣaṇaḥ . tava tvayaṃ raṇe maithilīkṛtalakṣaṇaḥ .. [Rāmāyaṇa 6, 95, 19.] yātrā [Spr. 4231.] punarapīmamarthaṃ labdhalakṣaṇo yathopapannairupāyaiḥ sādhayiṣyati [Daśakumāracarita 135, 4.] — Vgl. a (n. Mangel an Kennzeichen, an einem Kriterium [Patañjali] bei [GOLD. MĀN. 50.] adj. ohne schöne Zeichen, hässlich [Kathāsaritsāgara 40, 29]), uttara, kṛta (gekennzeichnet) [Rāmāyaṇa 3, 36, 9.] glückliche —, gute Zeichen an sich tragend [Mahābhārata 2, 1350.] [Rāmāyaṇa] [Gorresio 2, 7, 4.] betreffend, sich beziehend auf: āyudhānāṃ purāṇānāmādānakṛtalakṣaṇā matiḥ [Harivaṃśa 5031.] kathāḥ śubhāḥ . cakraturvedasaṃbaddhāstaccheṣakṛtalakṣaṇāḥ [Mahābhārata 13, 1781.] veranlasst ( [Rāmāyaṇa 6, 95, 9]), daśalakṣaṇī, dehalakṣaṇa, nirlakṣaṇa, pañca, prati, pramāṇa, rāja, vi, su .

--- OR ---

Lākṣaṇa (लाक्षण):—(von lakṣaṇa) adj. der sich auf die charakteristischen Merkmals eines Dinges versteht: ṣaḍeva svaritajātāni lākṣaṇāḥ pratijānate [Scholiast] in der Einl. zu [Prātiśākha zum Atharvaveda 3, 55.]

--- OR ---

Lakṣaṇa (लक्षण):—

3) a) alakṣaṇaṃ kāvyam ein sich durch Nichts auszeichnendes —, unbedeutendes Gedicht [Spr. (II) 2095.]

Source: Cologne Digital Sanskrit Dictionaries: Sanskrit-Wörterbuch in kürzerer Fassung

Lakṣaṇa (लक्षण):——

1) Adj. Etwas mittelbar ausdrückend [275,29.276,32.] —

2) m. — a) *Ardea sibirica. — b) Nomen proprium eines Mannes. — Auch mit lakṣmaṇa verwechselt. —

3) f. ā — a) Ziel. — b) eine indirecte Bezeichnung , eine elliptische — , metonymische Ausdrucksweise. — c) das Weibchen der Ardea sibirica. — d) *das Weibchen der Gans. — e) Nomen proprium einer Apsaras. —

4) n. (adj. Comp. f. ā) — a) Merkmal , Zeichen , Charakter , Attribut (häufig Sg. in collectiver Bed.). Am Ende eines adj. Comp. gekennzeichnet — , sich kennzeichnend durch ; auch so v.a. versehen mit. — b) Marke , Strich , insbes. die auf der Opferstätte gezogenen Linien (auch das Ziehen derselben u.s.w. [Gobhila's Gṛyasūtra 1,1,10]) ; Stichwort u.s.w. — c) ein glückliches Merkmal , günstiges Zeichen. — d) Symptom einer Krankheit. — e) Geschlechtsmerkmal , die Geschlechtstheile. — f) nähere Bestimmung , Definition. — g) Bezeichnung , so v.a. Name. — h) Erscheinungsform , Art , Species. Am Ende eins adj. Comp. erscheinend — , sich äussernd als , — i) Ziel , Richtung , Hindeutung auf. Am Ende eines adj. Comp. so v.a. betreffend , sich beziehend auf , unter den Begriff von fallend. — k) Wirkung , Einfluss. — l) Veranlassung , Gelegenheit.

--- OR ---

Lākṣaṇa (लाक्षण):—Adj. der sich auf die charakteristischen Merkmale eines Dinges versteht.

context information

Sanskrit, also spelled संस्कृतम् (saṃskṛtam), is an ancient language of India commonly seen as the grandmother of the Indo-European language family (even English!). Closely allied with Prakrit and Pali, Sanskrit is more exhaustive in both grammar and terms and has the most extensive collection of literature in the world, greatly surpassing its sister-languages Greek and Latin.

Discover the meaning of lakshana or laksana in the context of Sanskrit from relevant books on Exotic India

See also (Relevant definitions)

Relevant text

Related products

Like what you read? Consider supporting this website: