Daruna, Dāruṇa: 30 definitions

Introduction:

Daruna means something in Buddhism, Pali, Hinduism, Sanskrit, Jainism, Prakrit, Marathi, Hindi, biology. If you want to know the exact meaning, history, etymology or English translation of this term then check out the descriptions on this page. Add your comment or reference to a book if you want to contribute to this summary article.

Daruna has 29 English definitions available.

Alternative spellings of this word include Darun.

Languages of India and abroad

Sanskrit dictionary

[Deutsch Wörterbuch]

Source: Cologne Digital Sanskrit Dictionaries: Böhtlingk and Roth Grosses Petersburger Wörterbuch

Dāruṇa (दारुण):—[The Śatapathabrāhmaṇa] dāruṇa [Uṇādisūtra 3, 53.]

1) adj. f. ā (häufig) und ī (nur [Mahābhārata 3, 765]). a) hart (Gegens. mṛdu weich) [Mahābhārata 12, 6854. 14, 1416.] dāruṇamiva hyasthi [The Śatapathabrāhmaṇa 13, 4, 4, 9. 1, 2, 3, 8.] dāruṇā kaṇḍurā rūkṣā keśabhūmiḥ prajāyate [Suśruta 1, 295, 10.] atidāruṇa (akṣi) [2, 349, 2.] rauh von Winden: uṣṇadāruṇavāta [1, 130, 14.] — b) hart, rauh, unwirsch, streng von Reden, Befehlen: vajrasāraprahārasadṛśaṃ dāruṇaṃ vacaḥ [Pañcatantra 58, 11.] vacanaṃ vajrapātadāruṇam [66, 19.] vācā dāruṇayā kṣipan [Manu’s Gesetzbuch 8, 270.] [Mahābhārata 13, 1879.] [Rāmāyaṇa 1, 62, 16.] ājñā [3, 48, 15.] n. Härte, Strenge: gīrbhirdāruṇayuktābhiḥ [Mahābhārata 13, 2144.] — c) hart, rauh, unwirsch, streng, unbarmherzig von Personen: upendravajrādapi dāruṇo si [Gītagovinda 4, 20.] im Gegens. zu mṛdu [Mahābhārata 3, 1052.] [Śākuntala 84, 20, v. l.] [Bhāgavatapurāṇa 1, 4, 22.] dāruṇe pi pitā putre naiva dāruṇatāṃ vrajet [Harivaṃśa 4248.] vom Gemüth: mayyeva vismaraṇadāruṇacittavṛttau [Śākuntala 119.] n. Härte, Hartherzigkeit, Strenge: brāhmaṇe dāruṇaṃ nāsti maitro brāhmaṇa ucyate [Mahābhārata 13, 1877.] mṛdave dāruṇāya [5, 938.] — d) hart, streng, heftig, intensiv, bedeutend von Schmerzen, Leiden, Erscheinungen aller Art: vedanā bhṛśadāruṇāḥ [Mahābhārata 14, 442.] koṣṭhaśūla [Suśruta 1, 117, 5.] gudapāka [67, 19.] śvayathurjāyate bhṛśadāruṇaḥ [2, 15, 4.] vyādhi [Rāmāyaṇa 3, 68, 54.] śoka [2, 24, 22.] [Sāhityadarpana 74, 8.] tapas [Rāmāyaṇa 1, 46, 8. 65, 1.] bhaya [3, 44, 24.] [Varāhamihira’s Bṛhajjātaka S. 24, 34.] vyasana [Rāmāyaṇa 5, 35, 3.] anāvṛṣṭi [1, 8, 12.] tejas [Bhāgavatapurāṇa 1, 7, 26.] yatna [Rāmāyaṇa 4, 44, 116.] raṇa [Amarakoṣa 3, 4, 16, 93.] — e) hart so v. a. mit Leiden verknüpft, Leiden im Gefolge habend: daśā Lage [Rāmāyaṇa 5, 56, 95.] samā Jahr [Kauśika’s Sūtra zum Atuarvaveda 102.] janman eine schmerzhafte Geburt [Manu’s Gesetzbuch 12, 78.] dāruṇakarman (im Gegens. zu mṛdukarman) energisches, Schmerzen verursachendes Einschreiten (bei Kranken) [Suśruta 2, 3, 20.] kriyāviśeṣāḥ [1, 86, 10.] rājñāṃ vṛttiṃ karādānadaṇḍaśulkādidāruṇām [Bhāgavatapurāṇa 4, 24, 6.] — f) schrecklich, fürchterlich, grauenerregend [Amarakoṣa 1, 1, 7, 20.] [Hemacandra’s Abhidhānacintāmaṇi 303.] [Medinīkoṣa ṇ. 52.] vākyaṃ śrotradāruṇam [Rāmāyaṇa 6, 101, 6.] aṭavī, vana, deśa [Nalopākhyāna 12, 7. 39. 63. 80.] narmadātīre dāruṇopalasaṃkaṭe [Harivaṃśa 5218.] astra, śara [Rāmāyaṇa 1, 56, 8. 11.] [Mahābhārata 4, 399.] [Śākuntala 156.] naraka Hölle [Yājñavalkya’s Gesetzbuch 3, 206.] [Viṣṇupurāṇa 207] (eine best. Hölle). dāruṇākṛti [Nalopākhyāna 12, 13.] [Hiḍimbavadha 2, 2.] vapus [Sūryasiddhānta 11, 5.] mṛgapakṣiṇaḥ [Hiḍimbavadha 1, 17.] pippīlikāḥ [Suśruta 2, 510, 4.] nāgāḥ [Indralokāgamana 1, 6.] daityendrau [Sundopasundopākhyāna 1, 3.] tāḍakā [Rāmāyaṇa 1, 28, 24.] grahāḥ Planeten [?2, 41,10 (Gorresio 40, 10).] von bestimmten Sternbildern (vgl. ugra 2, e) [Varāhamihira’s Bṛhajjātaka S. 32, 19.] ripu [Prabodhacandrodaja 31, 16.] āsurī māyā [Mahābhārata 3, 765.] bhrūkuṭī [Rāmāyaṇa 5, 89, 2.] karman [Vetālapañcaviṃśati 18, 2.] na taddāruṇaṃ (karma eingeschaltet in der v. l.) pāpīyasāmudāhriyate [Prabodhacandrodaja 10, 13.] adv.: śapsye haṃ suduḥkhamatidāruṇam [Daśaratha’s Tod 2, 51.] m. (sc. rasa) [Medinīkoṣa] — g) am Anfange eines comp. oder dāruṇam vor einem Verbum finitum (das nachstehende Glied im comp. und das Verbum fin. unbetont) als Ausdruck des Lobes gaṇa kāṣṭhādi zu [Pāṇini’s acht Bücher 8, 1, 67. 68.] dāruṇādhyāpaka wohl so v. a. ein unverdrossener Lehrer [Scholiast] —

2) m. Plumbago zeylanica Lin. (citraka) [Rājanirghaṇṭa im Śabdakalpadruma] — Wohl von dāru Holzstück; beachtenswerth ist auch der Umstand, dass kāṣṭha Holzstück auch in der u. g angegebenen Bedeutung gebraucht wird. Viell. stehen auch kaṭhina und kaṭhora in einem etym. Zusammenhange mit kāṣṭha .

Source: Cologne Digital Sanskrit Dictionaries: Sanskrit-Wörterbuch in kürzerer Fassung

Dāruṇa (दारुण):—und dāruṇa

1) Adj. (f. ā und einmal ī) — a) hart. — b) rauh (Wind). — c) hart , rauh , unwirsch , streng , unbarmherzig ; von Personen , vom Gemüth , von Reden und Befehlen. — d) hart , streng , heftig , intensiv , bedeutend ; von Schmerzen , Leiden und Erscheinungen aller Art. — e) hart , so v.a a. mit Leiden verknüpt , Leiden im Gefolge habend , schmerzhaft. — f) schrecklich , fürchterlich , Grauen erregend. — g) *am Anfange eines Comp. und dāruṇam Adv. vor einem Verbum fin. als Ausdruck des Lobes.

2) *m. Plumbago zeylanica.

3) n. Härte , Hartherzigkeit , Strenge.

context information

Sanskrit, also spelled संस्कृतम् (saṃskṛtam), is an ancient language of India commonly seen as the grandmother of the Indo-European language family (even English!). Closely allied with Prakrit and Pali, Sanskrit is more exhaustive in both grammar and terms and has the most extensive collection of literature in the world, greatly surpassing its sister-languages Greek and Latin.

Discover the meaning of daruna in the context of Sanskrit from relevant books on Exotic India

See also (Relevant definitions)

Relevant text

Like what you read? Consider supporting this website: